Γιατί η κρίση της ΕΕ δεν είναι ελληνική τραγωδία

των συντακτών της Stratfor (**) Δημοσιεύθηκε: 07:50 - 23/06/11

* Με το κείμενο αυτό το Euro2day εγκαινιάζει την αποκλειστική συνεργασία του με το κορυφαίο αμερικανικό γεωστρατηγικό think tank, Stratfor.
Έχουν περάσει 2.000 χρόνια από τότε που οι Αθηναίοι νομοθέτες τράβηξαν τέτοια παγκόσμια προσοχή πάνω τους, όπως αυτή που συγκέντρωσαν οι Έλληνες βουλευτές την Τρίτη το βράδυ.

Η ειδησεογραφική κάλυψη αναφορικά με την ψήφο εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση την 21η Ιουνίου καθήλωσε τον παγκόσμιο χρηματοοικονομικό τομέα. Η ψήφος καλύφθηκε ζωντανά από τους περισσότερους οικονομικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και links σε ζωντανά online feeds για την ελληνική ψηφοφορία βρίσκονταν παντού στο διαδίκτυο.

Η κυβέρνηση έλαβε την ψήφο εμπιστοσύνης, δίνοντας στον Έλληνα πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου την πολιτική εξουσιοδότηση να προσπαθήσει να περάσει τα περαιτέρω μέτρα λιτότητας που απαιτεί η ευρωζώνη στην επόμενη ψηφοφορία, στις 28 Ιουνίου.

Η έντονη προσοχή που τράβηξε η ψήφος εμπιστοσύνης στρεβλώνει τη σημασία του γεγονότος. Αυτό που δεν φαίνεται από την ειδησεογραφική κάλυψη, είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 2,5% του ΑΕΠ της ευρωζώνης και το ότι η άμεση έκθεση των κρατών-μελών της ευρωζώνης στην Ελλάδα είναι διαχειρίσιμη.
Αυτή η εμμονή με την Ελλάδα συντηρεί μια τάση που υπάρχει να υπερτονίζονται η σημασία μεμονωμένων γεγονότων και τα υποτιθέμενα οικονομικά «καναρίνια στο ανθρακωρυχείο» (σ.σ. τα καναρίνια στα ανθρακωρυχεία χρησίμευσαν ως "συναγερμοί" για τη διαρροή αεριών καθώς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα).

Παρατηρώντας εδώ και ενάμισι χρόνο την κρίση χρέους των κρατών της ευρωζώνης, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι: κανένα μεμονωμένο γεγονός, κρίση ή απόφαση δεν θα οδηγήσει στην κατάρρευση της ευρωζώνης. Ένα τέτοιο περίπλοκο σύστημα οικονομικών και νομισματικών σχέσεων δεν θα διαλυθεί σε μια μέρα, σε έναν μήνα ή σε έναν χρόνο.

Τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης έχει αποδειχθεί ότι είναι ιδιαίτερα ευέλικτα σε ότι αφορά τον χειρισμό της κρίσης. Τρία κράτη-μέλη έχουν λάβει πακέτα διάσωσης παρά τους ξεκάθαρους κανονισμούς των Συνθηκών της ΕΕ που απαγορεύουν τις διασώσεις.

Ένα Ταμείο Διάσωσης, το EFSF, στήθηκε ουσιαστικά ως μια «off shore» οικονομική Αρχή στο Λουξεμβούργο, πέρα δηλαδή από τον έλεγχο των ευρωπαϊκών Αρχών, προκειμένου να αποφευχθεί η παραβίαση των κανονισμών της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει παρακάμψει τους κανονισμούς καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης.

Η ΕΚΤ έχει δεχθεί τα ομόλογα με την χειρότερη αξιολόγηση στον κόσμο ως εχέγγυο και έχει αγοράσει κρατικά ομόλογα απευθείας από τη δευτερογενή αγορά. Υπάρχει ακόμα η επιλογή να επιτραπεί είτε στο EFSF είτε στην ΕΚΤ να αγοράσει απ’ ευθείας κρατικά ομόλογα, μια επιλογή που δεν νομίζουμε ότι θα διστάσει κάποια από τις δυο αυτές αρχές να αξιοποιήσει αν χρειαστεί.

Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν πως επειδή η ευρωζώνη ήταν πρωταρχικά μια πολιτική δημιουργία, η οικονομική λογική της είναι θεμελιωδώς ελαττωματική. Ένα μεμονωμένο οικονομικό ή πολιτικό σοκ –όπως θα ήταν η κατάρρευση της ελληνικής κυβέρνησης- θα μπορούσε επομένως να οδηγήσει στη διάλυση ολόκληρου του μπλοκ, φέρνοντας στην επιφάνεια μια σειρά οικονομικών προβλημάτων.

Όμως, ακριβώς επειδή η ευρωζώνη είναι ένα πολιτικό δημιούργημα, για να υπονομευθεί θα πρέπει να υπάρξουν θεμελιώδεις αλλαγές στην γεωπολιτική της Ευρώπης. Επιπλέον, όσο μεγαλύτερη είναι η επικείμενη οικονομική κρίση, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα τα κράτη μέλη της ευρωζώνης να βρουν ευέλικτους τρόπους για να την επιλύσουν.
Αυτή η «εφευρετικότητα» υπήρξε εμφανής καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης. Αυτή η επιδεξιότητα έρχεται σε άμεση αντίθεση με τις περίπλοκες διαπραγματεύσεις που συνόδευσαν την επικύρωση της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Στην ουσία, δεν είναι προς το συμφέρον κανενός να δημιουργηθεί μια κρίση που θα οδηγήσει σε μετάδοσή της τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

Έτσι, αν όλα τα άλλα αποτύχουν, τότε η ΕΚΤ θα τυπώσει χρήμα. Η ιδέα ότι η ΕΚΤ θα συμμετείχε στην δική της διάλυση λόγω της προσήλωσής της στην ανεξαρτησία της, ή στη διατήρηση του πληθωρισμού στο 2%, είναι μια θεωρητική υπόθεση που δεν λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψιν την συμπεριφορά της ΕΚΤ τους τελευταίους 24 μήνες.

Αυτή η ανάλυση μας οδηγεί σε δυο συμπεράσματα. Το πρώτο είναι ότι η ευρωζώνη δεν θα καταρρεύσει εν μέσω μιας κρίσης χρεών των κρατών της. Είναι προς το συμφέρον όλων των κρατών μελών να συντηρηθούν στην κρίση. Η τροποποίηση των κανονισμών για τα μέλη της ευρωζώνης μπορεί να αποτελέσει αργότερα μια επιλογή, όμως το να επιχειρηθεί μια τέτοια μεταρρύθμιση εν μέσω κρίσης, όταν θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια καταστροφική μετάδοση της κρίσης, θα ήταν παράλογη.

Δεύτερον, οι θεμελιώδεις πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν στην Ευρώπη –όπως η αποδυνάμωση της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας, η περιφερειοποίηση των συμμαχιών ασφαλείας και ιδιαίτερα η αναπτυσσόμενη ρωσο-γερμανική σχέση- είναι πολύ πιο σημαντικές για το μέλλον της ευρωζώνης από την ψήφο εμπιστοσύνης στην Ελλάδα. Επειδή η ευρωζώνη είναι θεμελιωδώς ένα πολιτικό project, η αποδυνάμωση των πολιτικών δεσμών που συνδέουν τις χώρες μέλη της ευρωζώνης στην νομισματική ένωση, είναι αυτό που θα οδηγήσει τελικά στην διάλυση ή την τροποποίησή της.

Γι’ αυτόν τον λόγο, αυτές οι θεμελιώδεις πολιτικές αλλαγές είναι επίσης πολύ πιο σημαντικές από τα άλλα υποτιθέμενα «καναρίνια στο ανθρακωρυχείο», όπως είναι για παράδειγμα η έκθεση των επενδυτών στα ελληνικά CDS (η καθαρή έκθεση είναι πολύ μικρή, περίπου 5 δισ. δολάρια) ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους σχολιαστές ως κάτι που να εξηγεί γιατί η ευρωζώνη θα καταρρεύσει «κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου» ή «μέχρι το τέλος του έτους».

Μνημειώδεις αλλαγές συντελούνται στην Ευρώπη. Δεν έχουμε λόγο να πιστέψουμε πως η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των αλλαγών. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι η προσοχή –τόσο σε ότι αφορά το ρίσκο όσο και σε ότι αφορά τις λύσεις- συνεχίζει να βρίσκεται τόσο στις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις όσο και σε μεμονωμένα γεγονότα.

Αυτή η μυωπική αντιμετώπιση οφείλεται εν μέρει στο ότι οι χώρες-μέλη της Ευρώζώνης, ιδιαίτερα η Γερμανία, δεν έχουν προσφέρει κάποια μακροπρόθεσμη λύση ή σχέδιο. Οι εκκλήσεις για επίλυση των θεμελιωδών δομικών ανισορροπιών μεταξύ της βόρειας και της νότιας Ευρώπης είναι λίγες και αποσπασματικές.

Αυτή η σιωπή είναι από μόνη της ένδειξη ότι το Βερολίνο δεν κάνει μακροπρόθεσμα σχέδια, κάτι που είτε αποτελεί μεγάλη παράβλεψη, ή είναι ένδειξη ότι το Βερολίνο δεν σχεδιάζει να παραμείνει στην ευρωζώνη μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

H ευρωζώνη μπορεί και θα τα καραφέρει να βγει από την τρέχουσα κρίση -έχει αποδείξει ότι έχει τα εργαλεία και την απαιτούμενη ευελιξία να το κάνει.

Το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι το εξής: τι σχεδιάζουν να κάνουν οι Ευρωπαίοι, και ιδίως οι Γερμανοί, με την πολιτική δομή και την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης μακροπρόθεσμα;

Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση δεν πρόκειται να βρεθεί στις βάσεις δεδομένων της Eurostat ή της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, ούτε στις 24ωρες καλύψεις των ειδησεογραφικών πρακτορείων...

(**) Η Stratfor Global Intelligence αποτελεί αμερικανικό γεωστρατηγικό think tank, που συντάσσει εκθέσεις σε επιχειρηματικά, οικονομικά και γεωπολιτικά ζητήματα.