«Ολοι υποστηρίζουν πως η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) βρίσκεται σε μια κρίση δημόσιου χρέους. Υποψιάζομαι, όμως ότι είναι κάτι περισσότερο ανησυχητικό.
Ο μέσος όρων των ελλειμμάτων και του χρέους στη ζώνη του ευρώ είναι στην πραγματικότητα χαμηλότερος απ’ ότι στις ΗΠΑ, πολύ μικρότερος απ’ ότι στην Ιαπωνία, φυσικά, και δεν διαφέρει από το Ηνωμένο Βασίλειο, σε ότι αφορά το χρέος.
Η Φινλανδία είναι η μόνη χώρα σήμερα που πληροί τα κριτήρια του Μάαστριχτ όσον αφορά το έλλειμμα και το χρέος (κάτω από 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα). Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιταλία και οι Κάτω Χώρες έχουν ελλείμματα που δεν απέχουν πολύ από το 3%.
Τα προβλήματα, όμως, βρίσκονται στις περισσότερες από τις χώρες του Club Med, και, λόγω της κατάρρευσης της κτηματαγοράς, στην Ιρλανδία. Ακόμα και τώρα, όμως, το χρέος της Ιαπωνίας ως προς το ΑΕΠ είναι σημαντικά υψηλότερο από την Ελλάδα, και σχεδόν διπλάσιο της Ιταλίας. Περισσότερο από το διπλάσιο της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας και περισσότερο από το τριπλάσιο αυτού της Ισπανίας. Παρά ταύτα, οι αποδόσεις των ομολόγων της Ιαπωνίας είναι εξαιρετικά χαμηλές και δεν δείχνουν τάσεις ανόδου.
Στην πραγματικότητα, ενώ στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες ελλείμματα και χρέη είναι ψηλά, μόνο στην ευρωζώνη οι αγορές ομολόγων είναι σε επαγρύπνηση. Τι είναι λάθος; Όσο περνάει ο καιρός, γίνεται φανερό ότι στην πραγματικότητα είναι η δομή της ευρωζώνης και η ηγεσία πιθανώς η αιτία.
Η αδυναμία των πιο προβληματικών χωρών να έχουν τον έλεγχο της νομισματικής τους πολιτικής είναι το πρόβλημα αυτή τη στιγμή, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην Ιαπωνία, τις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκ των υστέρων θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ήταν λάθος να έχουν τη δυνατότητα τόσο πολλές χώρες να ενταχθούν στην ευρωζώνη, τόσο εύκολα. Όπως πολλοί από τους σκεπτικιστές έλεγαν το 1999, θα αποδειχθεί ότι είναι σημαντικό λάθος τόσο διαφορετικές χώρες να έχουν ένα νόμισμα.
Ίσως η ευρωζώνη θα μπορούσε να είχε δουλέψει καλύτερα αν περιελάμβανε μόνο μια βασική ομάδα χωρών: Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία, της χώρες της Μπενελούξ και -ίσως- την Ιταλία. Πώς θα μπορούσατε να είχατε πραγματικά ΟΝΕ, χωρίς την Ιταλία;
Ανεξάρτητα από την απάντηση στο ερώτημα αυτό, σίγουρα φαίνεται εκ των υστέρων ότι οι Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και ίσως η Ισπανία θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση χωρίς αυτό το «στενό κουστούμι». Ωστόσο, τώρα που είναι μέσα είναι περισσότερο πολύπλοκο να απαντήσει κανείς στο ερώτημα αν η κατάσταση τους θα ήταν καλύτερη επιλέγοντας απλά να φύγουν.
Στον πυρήνα του σημερινού προβλήματος είναι ελληνικό χρέος. Όπως μου αρέσει να λέω στους συνομιλητές μου, η Ελλάδα δεν είναι οικονομικά κάτι τόσο σημαντικό. Η οικονομία της αποτιμάται σε περίπου 350 δισ. δολάρια, κάπου 0,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ και λιγότερο από 3% της ευρωζώνης. Η Κίνα κάθε χρόνο κάνει εισαγωγές, η αξία των οποίων αντιστοιχεί σε «μια Ελλάδα», και οι εισαγωγές της αυξάνονται δραματικά.
Το ελληνικό χρέος, παρότι είναι ψηλό στα 450 δισ. δολάρια, αντιστοιχεί μόλις στο 20% των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κίνας. Δηλαδή, δεδομένων των υψηλών αποδόσεων, θα μπορούσε να το αγοράσει όλο και να έχει κεφάλαια για πολλά άλλα πράγματα, εάν οι Ευρωπαίοι συλλογικά είχαν πραγματικά δεσμευθεί ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στην ευρωζώνη και δεν θα χρεοκοπήσει.
Ευρύτερα στην Ασία κυκλοφορεί πολύ χρήμα που ψάχνει διέξοδο. Εχοντας μόλις γυρίσει από ένα ταξίδι στο Τόκιο, έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται κάποιο φιλόδοξο σχέδιο για να λυθεί το πρόβλημα χρηματοδότησης στην Ευρώπη. Συνάντησα πολλούς από τους επικεφαλείς μεγάλων επενδυτικών ομίλων, οι οποίοι πιθανότατα διαχειρίζονται κεφάλαια ύψους πέντε τρισεκατομμυρίων δολαρίων και, δεδομένων των χαμηλών αποδόσεων των ομολόγων της Ιαπωνίας, συνεχώς αναζητούν κάτι με καλύτερη απόδοση.
Δυστυχώς, όμως, δεν φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούν σε κάτι πάρα πολύ, είτε πρόκειται για την ΟΝΕ ή οτιδήποτε άλλο, και αυτό είναι το πρόβλημα.
Όλοι οι παίκτες έχουν τώρα τη δική τους οπτική γωνία. Το ΔΝΤ σχεδόν εξ ορισμού δεν μπορεί να συνεχίζει να δίνει τα χρήματα των μελών του σε χώρες που δεν είναι δημοσιονομικά εντάξει. Είναι δουλειά του ΔΝΤ να προσπαθήσει να βεβαιωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μια μεσοπρόθεσμη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής.
Είναι κατανοητό για τον ελληνικό πληθυσμό να κατηγορήσει το ΔΝΤ για τα δεινά που αντιμετωπίζει. Από την άλλη, εκείνοι που έχουν το ελληνικό χρέος θα προτιμούσαν την πλευρά του ΔΝΤ, παρά να αναλάβουν το ρόλο τους για την αναδιάρθρωση του χρέους.
Η Γερμανία πρόσφατα πιέζει για αναδιάρθρωση, πιθανώς επειδή κάποιες από τις δικές της προβληματικές τράπεζες έχουν χρησιμοποιήσει το παράθυρο που άνοιξε με γενναιοδωρία η ΕΚΤ (να αγοράζει ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά), ώστε να μειώσουν την έκθεση τους στην Ελλάδα.
Η Γαλλία – της οποίας οι τράπεζες προφανώς δεν έχουν κάνει το ίδιο- πέρασε μεγάλο μέρος της περασμένης εβδομάδας, προσπαθώντας με επιτυχία, να πείσει την καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ για τα μειονεκτήματα πιθανής αναδιάρθρωσης. Και, φυσικά, η ΕΚΤ δεν αρέσκεται στην ιδέα της αναδιάρθρωσης δεδομένου και του φορτίου ελληνικών ομολόγων που κουβαλά στον ισολογισμό της.
Αυτό το αδιέξοδο πρέπει να επιλυθεί πολύ σύντομα κατά τη γνώμη μου. Ενώ ελληνικό χρέος αντιστοιχεί σε λιγότερο από 5% του ΑΕΠ της Ευρώπης και είναι τελικά διαχειρίσιμο, οι αγορές γίνονται όλο και πιο νευρικές.
Τα χρέη της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας κατά πάσα πιθανότητα δεν σημαίνουν επίσης πάρα πολλά. Αλλά η Ισπανία και, ιδιαίτερα η Ιταλία είναι πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα. Το ιταλικό χρέος είναι ίσο με περίπου 25% του ΑΕΠ της ευρωζώνης.
Αν παρασυρθούν οι χώρες αυτές, τότε όχι μόνο η Ευρώπη αλλά μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου θα μπορούσε να παρασυρθεί. Η Κίνα δεν θα μπορούσε να αγοράσει το σύνολο του χρέους της Ιταλίας. Έτσι, Ευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει να πάρουν αποφάσεις γρήγορα.
Θα μπορούσε η Ελλάδα να επιστρέψει στη δραχμή; Αν το έκανε, προχωρούσε σε υποτίμηση, κατέβαζε τα επιτόκια μέσω της εκτύπωσης χρήματος από την κεντρική τράπεζα, θα μπορούσε αυτό να γίνει ελκυστικό και για άλλους; Και θα μπορούσαν οι Έλληνες να είναι σίγουροι ότι θα αποφύγουν μια μαζική τραπεζική κρίση; Αν μερικές προβληματικές χώρες αργότερα ασκούσαν ανάλογη πολιτική, από ποιον θα προσπαθούσαν να κερδίζουν σε όρους ανταγωνιστικότητας;
Ναι, κατά πάσα πιθανότητα από τη Γερμανία, την Ασία, τις ΗΠΑ, και φυσικά το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά αυτό δεν θα ήταν καλό για τις ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς αυτές οι χώρες προσπαθούν να ξεφύγουν, μέσω των εξαγωγών, από την κρίση.
Ίσως μια πιο ευφάνταστη λύση πρέπει να βρεθεί. Το πρόβλημα είναι ότι οι ηγέτες της Ευρώπης δεν έχουν και πολλή φαντασία.
Ίσως θα πρέπει να βάλουν τις διαφορές τους στην άκρη και να προσφέρουν στους πεινασμένους για απόδοση ασιάτες επενδυτές ένα «προϊον» που να βοηθήσει στην επίλυση της κρίσης. Η Ιταλία έχει αποδείξει ότι αν μπορείς να έχεις ανάπτυξη και χρηματοδότηση με κόστος μικρότερο της ονομαστικής αύξησης του ΑΕΠ, τότε μπορείς να αντιμετωπίσεις το υψηλό χρέος.
Μόνο αν το Club Med καταφέρει να ρίξει το κόστος δανεισμού μπορεί να σηκώσει αυτό το δυσβάσταχτο βάρος. Οι Ηγέτες της Ευρώπης πρέπει πραγματικά να αποφασίσουν αν θέλουν ή όχι την ΟΝΕ, και αν ναι, είναι καιρός να αρχίσουν κάτι μεγάλο.
Κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να προσπαθήσουν γρήγορα να μετατρέψουν την ΟΝΕ σε ένα καλύτερο «κλαμπ» προκειμένου να επιβιώσει. Μια πρώτη κίνηση θα μπορούσε να είναι η έκδοση ενός πραγματικού ευρωπαϊκού ομολόγου, απ’ όλα τα κράτη για το χρέος που αντιστοιχεί στο 60% του ΑΕΠ. Αυτό σε συνδυασμό με την πρόσφατα διατυπωθείσα πρόταση για Ευρωπαίο Υπουργό Οικονομικών, που έκανε ο επικεφαλής της ΕΚΤ, θα ήταν αρκετά τολμηρό βήμα.
Υπό ένα τέτοιο καθεστώς, η Ελλάδα θα μπορούσε πιθανότατα αμέσως να αναχρηματοδοτήσει το ήμισυ περίπου του χρέους της με «γερμανικού επιπέδου» επιτόκια, διατηρώντας παράλληλα το υπόλοιπο χρέος σε σημαντικό premium. Αυτό θα μπορούσε επίσης πιθανώς να της δώσει ένα σαφέστερο κίνητρο να μειώσει το υπόλοιπο βάρος μέσα από την δική της δημοσιονομική πολιτική
Χωρίς κάτι τόσο τολμηρό, είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς από το συμπέρασμα ότι το μεγάλο «προτζεκτ» της Ευρώπης θα αντιμετωπίσει σημαντικό πρόβλημα. επηρεάζοντας συνολικά την παγκόσμια οικονομία».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου